دیزباد وطن ماست
سایت رسمی روستای دیزباد علیا (بالا) از توابع شهرستان نیشابور در استان خراسان رضوی ایران.
دیزباد وطن ماست
سایت رسمی روستای دیزباد علیا (بالا) از توابع شهرستان نیشابور در استان خراسان رضوی ایران.مراسم تاریخی چیله بجست دیزباد بالای نیشابور
«دیزباد وطن ماست»- چیلّه بجست یکی از آیینهای نمادین دیزباداست بود که در آخر بهمن‌ماه، و به مدت سه شب، به انجام می‌رسد.
به گزارش دیزباد وطن ماست، جوانان بر روی تپه پیشتختگاه و پش لوکه مشعل‌هایی را بر افروخته و با دستیاری سیمی گوی‌های آتش را به دور سر خود می‌گردانند که این چرخش افقی و دوّار گوی‌های آتش، جلوه‌ای شادیانه از نور و گرما را در تاریکنای شب‌های پایانی بهمن، پدید می‌آورد.
این بهانه و نمادی میشود تا جوانان، به شادمانگی و روشنی‌افشانی، جَستن و گـُریختن، چلّه و سردی زمستان را به جشن و سرور برگزار نمایند. در این جشن، پوشاک و لباس‌های زمستانی کهنه را گاه، در هم پیچانیده و همان گوی‌‌هایی می‌شوند که بر آتش آفروخته و با بندی، بر پیرامون، چرخانیده می‌شوند و رسیدن بهار را به دیار سرسبز دیزباد را به انتظار می‌نشینند.
این گوی‌های برافروخته و چرخان جشن خوش‌آمدگویی به بهار و نوپوشی، با خواندن ترانه‌‌ی «چله بجست» و با نوای بلند و آهنگین و شادیانه، همراه می‌گردد:
«چیلّه بجست، بهار اَمَه
سبزه و گول‌عذار اَمَه
چیلّه بجست
سیاهی رفت
سپیده پایدار اَمَه
و یا
چیله بجست !!
ار کوجه بجست ؟؟
ار دم دروازه بجست ...
بدین مایه: چلّه‌ی زمستان گـُریخت و بهار آمد؛ سبزه و گلعذار آمد؛ چلّه گریخت و سیاهی رفت؛ سپیده‌ی پایدار آمد.
سایت زبرخان نیز از دیزباد نوشت
«دیزباد وطن ماست»- سایت زبرخان که عموما به نیازمندی ها و اخبار منطقه زبرخان می پردازد، در یادداشتی با عنوان دیزباد علیا کجاست به این روستا پرداخته است.
در این یادداشت که منبع آن وی کی پدیاست آمده است: دیزباد علیا یا دیزباد روستایی در دهستان زبرخان بخش مرکزی شهرستان زبرخان استان خراسان رضوی ایران است. روستای دیزباد بر روی دامنه‌های جنوبی رشته کوه بینالود و به صورت پلکانی و در امتداد شرقی-غربی استقرار یافته است.
محل سکونت و شغل مردم روستای دیزباد
اکثریت مردم دیزباد در شهرستان نیشابور و مشهد و هم چنین خارج از کشور ساکن بوده و اغلب آنها در فصل بهار و تابستان برای انجام امور مربوط به باغداری در دیزباد بسر می‌برند. باغداری به روش‌های نوین شغل دوم اکثریت مردم دیزباد بالا میباشد، لیکن از منظر علاقه به زادگاه و موطن اکثریت مردم به اینکار به عنوان شغل نمی‌نگرند و آن را بهانه‌ای برای رفتن به دیزباد تلقی می‌نمایند.
ساکنین مقیم دیزباد
ساکنین مقیم دیزباد بالا در فصل پاییز و زمستان به دلیل سرمای زیاد و ساکن بودن اکثر اهالی در شهرها حدود صد الی پانصد نفر میباشد ولی در دو فصل بهار و تابستان به لطف هوا و آب فوق‌العاده تمیز و عالی آن و نیز انجام امور مربوط به باغداری (که به صورت کاملاً علمی صورت می‌پذیرد) تا چندین هزار نفر نیز می‌رسد.
مناسبت های مردم روستای دیزباد
نوحصار معروف ترین مراسم ویژه ی اهالی دیزباد میباشد.
این مراسم به عنوان مناسک مذهبی محلی برای اسماعیلیان ساکن روستای دیزباد و اکنون هم چنین به عنوان یک گردهم آیی سالانه برای ساکنان دیزباد قلمداد می گردد.
تجربه ی دیدار باطنی امامقلی معروف به خاکی خراسانی که اهل دیزباد و از رهبران جامعه اسماعیلی در دوران انجدان (قرن ۱۱ ه.ق) بوده است با امام وقت خود، مبنای این همایش سالانه است.
اکثریت اهالی دیزباد اعم از ساکنان روستا و اهالی مقیم شهرهای مختلف ایران و هم چنین دیزبادی‌های مقیم خارج از کشور سعی می‌کنند در این مراسم شرکت نمایند.
در گویش محلی نو به دره یو شکلی می‌گویند که قسمت اول مراسم در آن برگزار می‌گردد، حصار نیز قلعه‌ای در دورترین اراضی روستاست که شاهد برگزاری قسمت دوم مراسم میباشد.
مراسم چیله بجست (گویش محلی) یکی از زیباترین مراسم اهالی دیزباد میباشد.
این رسم در دیزباد و برخی از روستاهای شهرستان زبرخان و نیشابور در شب آخر بهمن ماه به پاسداشت نعمت‌های الهی برگزار می‌گردد و شباهت بسیاری به مراسم چهارشنبه سوری باستانی ایرانیان دارد.
آب و خاک، کشاورزی و محصولات
این روستا دارای خاک بسیار حاصلخیز و آبی بسیار گوارا و غنی از املاح مفید و بسیار خنک بوده که این موارد در کنار باغداری بسیار علمی و اصولی که زاییده سواد همه اهالی روستا میباشد باعث بازده کمّی و کیفی باغ‌ها شده و محصولات کاملاً ارگانیک درجه یک را به وجود می‌آورد، بطوریکه بعضی محصولات آن در جهان در زمره بهترین‌ها در شاخه محصولات باغی ارگانیک میباشد. محصولات کشاورزی دیزباد شامل گیلاس، آلو، سیب، آلبالو، گردو، بادام، زردآلو، هلو، گلابی، توت و … بوده که بیشترین محصولات آن گیلاس، آلو، سیب، گردو و آلبالو میباشد.
منبع: ویکی پدیا
دیزباد باسوادترین روستای ایران از نگاه درناتریپ
«دیزباد وطن ماست»- سایت درناتریپ در مطلبی با عنوان «دیزباد | باسوادترین روستای ایران (ماسوله نیشابور)» به بیان ویژگی های دیزباد پرداخت.
به گزارش دیزباد وطن ماست، این مطلب که در بخش «روستا های گردشگری خراسان رضوی» این سایت توسط جواد خرم آبادی نوشته شده به شکلی زیبا دیزباد را توصیف می کند.
روستای دیزباد از روستاهای پلکانی ایران است که در نزدیکی شهرستان نیشابور قرار دارد و پس از ماسوله گیلان، زیباترین روستای پلکانی کشور محسوب میشود. همچنین این روستا به باسوادترین روستای ایران مشهور است که در این پست قصد داریم شما را با آن آشنا سازیم. با درناتریپ همراه باشید.
دیزبادآشنایی با موقعیت و آب و هوای دیزباد
بر روی رشته کوه های بینالوود و در کیلومتر ۸۰ جاده نیشابور به مشهد، روستایی با طبیعت زیبا، معماری پلکانی و چشمه سارهای مختلف قرار گرفته است و جلوه ای بینظیری دارد.
با رفتن به این روستا، آب و هوای خنک آن شما را تحت تاثیر خود قرار میدهد؛ بطوریکه در فصل تابستان هم هوا در این منطقه نسبتا سرد است. به دلیل وزش باد در طول سال، در نزدیکی این روستا توربین های بادی نصب کرده اند که در تولید برق بسیار نقش دارد.
احتمال میرود نام این روستا برگرفته از شرایط آب و هوایی آن و وزش باد میباشد که به دیزباد معروف گشته است.
تاریخچه و اطلاعات بیشتر
بر اساس شواهد گفته میشود که قدمت آن به سال ۹۵ هجری شمسی بازمیگردد. این روستا در گذشته به نام های قصرالریح و چهل اشکوب خوانده می شده و در طول زمان نام آن تغییر پیدا کرده است.
از تحولات فرهنگی این روستا میتوان به تاسیس مدرسه ناصرخسرو در سال ۱۳۱۲ اشاره کرد و همچنین از دیگر تحولات آن میتوان به ثبت شدن نام این روستا در فهرست یونسکو در سال ۱۳۴۸ به دلیل صد در صد با سواد بودن مردم آن اشاره داشت.
این روستا دارای فارغ التحصیلان زیادی در دانشگاه ها است که در فصول گرم به روستا باز می گردند. اکثریت مردم دیزباد در شهرستان مشهد و نیشابور ساکن بوده و اغلب آنها در فصل بهار و تابستان برای انجام امور مربوط به باغداری در دیزباد بسر می‌برند.
باغداری به روش‌های نوین شغل دوم اکثریت مردم دیزباد بالا میباشد، لیکن از منظر علاقه به زادگاه و موطن اکثریت مردم به اینکار به عنوان شغل نمی‌نگرند و آن را بهانه‌ای برای رفتن به دیزباد تلقی می‌نمایند. مردم دیزباد با گویشی خاص خود که بسیار شبیه گویش مردم نیشابور است صحبت می‌کنند.
این روستا دارای خاک بسیار حاصلخیز و آبی بسیار گوارا و غنی از املاح مفید و بسیار خنک بوده که این موارد در کنار باغداری بسیار علمی و اصولی که زاییده سواد همه اهالی روستا میباشد باعث بازده کمّی و کیفی باغ‌ها شده و محصولات کاملا ارگانیک درجه یک را به وجود می‌آورد، بطوریکه بعضی محصولات آن در جهان در زمره بهترین‌ها در شاخه محصولات باغی ارگانیک میباشد.
محصولات کشاورزی دیزباد شامل گیلاس، آلو، سیب، آلبالو، گردو، بادام، زردآلو، هلو، گلابی، توت و … بوده که بیشترین محصولات آن گیلاس، آلو، سیب، گردو و آلبالو میباشد.
مشاهیر روستای دیزباد
از مشاهیر این روستا میتوان به امامقلی خاکی خراسانی از شاعران فارسی زبان در سده ۱۱ هجری قمری و محمد فدایی خراسانی از شاعران و نویسندگان فارسی‌زبان در سده ۱۲ هجری قمری اشاره داشت.
مناسبت ها
۱. مراسم چیله
این رسم در دیزباد و برخی از روستاهای نیشابور در شب آخر بهمن ماه به پاسداشت نعمت‌های الهی برگزار می‌گردد و شباهت بسیاری به مراسم چهارشنبه سوری باستانی ایرانیان دارد. مراسمی که در سالهای گذشته بدست فراموشی سپرده شده بود اما در سال ۹۳ با همت شورا و اهالی هر چند با حضور اندک افراد ولی به گرمی برگزار شد.
۲. مراسم نوحصار
اکثریت اهالی دیزباد اعم از ساکنین روستا و شهرها و نیز دیزبادی‌های مقیم خارج از کشور سعی می‌کنند در این مراسم شرکت نمایند.
در گویش محلی نو به دره یو شکلی می‌گویند که قسمت اول مراسم در آن برگزار می‌گردد، حصار نیز قلعه‌ای در دورترین اراضی روستاست که شاهد برگزاری قسمت دوم مراسم میباشد.
در مورد این مراسم دو روایت ذکر شده:
اول اینکه توسط شخصی عارف به نام امامقلی معروف به خاکی خراسانی که از مشاهیر دیزباد میباشد نقل شده و روایتی است از سیر سلوک این عارف.
روایت دوم که بی شباهت به روایت اول نیست بیان می‌کند که این سنت از کتاب منطق الطیر عطار نیشابوری و حدیقه الحقیقه سنایی و چند اثر عرفانی دیگر نشات گرفته و مضمونی از شرح سلوک و معراج عرفا میباشد.
هرچند این مراسم تا حدود زیادی با این دو روایت همخوانی دارد ولی هر دوی آنها سینه به سینه نقل گشته و در مورد صحت آنها نمی‌توان نظری قاطع داد.
در این مراسم که از سحرگاه شروع میشود برگزارکنندگان به صورت گروهی (هر گروه معمولاً از فرزندان و عروس و دامادها و نوه‌های هر بزرگ خاندان تشکیل میشود البته قابل ذکر است به دلیل کثرت ازدواج فامیلی یا داخل روستایی که بشدت بین اهالی در دیزباد رایج میباشد این گروه‌بندی را نمی‌توان به‌طور کاملاً قطعی تصور کرد) تا ظهر در قسمت اول اتراق کرده و پس از آن با عبور از دو وادی در قسمت اول و پنج وادی در قسمت دوم و در مجموع هفت وادی عشق به فنا فی الله می‌رسند.
اقامت در دیزباد
اگر قصد اقامت دارید، میتوانید از اقامتگاه های بومی استفاده کنید. همچنین این روستا برای طبیعت گردان و کوهنوردان انتخاب بسیار مناسبی میباشد.
اقامتگاه دیزباددسترسی به دیزباد
دسترسی به این روستا در جاده نیشابور به مشهد امکان پذیر است و شما با تابلوهای راهنما میتوانید به این روستا دست پیدا کنید.
آدرس: ایران، استان خراسان رضوی، شهرستان نیشابور، روستای دیزباد.
گزارش تصویری مهدی محمودی از مراسم چیله بجست دیزباد
«دیزباد وطن ماست»- مهدی محمودی یکی از کلکسیونرهای عکس دیزباد است که در چند سال اخیر پا به عرصه عکاسی دیزباد گذاشته و توانسته آثار بسیار زیبایی خلق کند.
این گزارش تصویری را با نگاه دوربین مهدی محمودی مرور می کنیم و امیدواریم که بتوانیم به زودی شاهد رونمایی از نمایشگاه عکس وی در دیزباد باشیم.
مراسم چیله بِِجَست دیزباد بالا
«دیزباد وطن ماست»- مراسم چیله بِجَست دیزباد با حضور 13 نفر از جوانان دیزبادی در دیزباد برگزار شد و فکر می کنم این کم تعدادترین مراسمی بود که در دو سال گذشته در دیزباد برگزار شده است.
شاید این به دلیل وجود مراسم چهارشنبه سوری است که مراسم چیله بجست زیاد مورد توجه دیزبادی ها قرار نگرفته است، اما احیای نام این مراسم با حضور همین تعداد محدود هم جای بسی خوشحالی دارد و تا آنجا که من می دانم از سال 1380 که نخستین وبسایت ها و وبلاگ های دیزبادی راه اندازی شده اند این نخستین بار است که درباره این مراسم در اینترنت صحبت می شود.
اگرچه مراسم چیله بجست تنها مربوط به دیزباد نمی شود و روستاهای اطراف نیشابور نیز کم و بیش به آن اهتمام دارند اما هر روستا با قدری تفاوت این مراسم را برگزار می کند.
«چیلّه بجست»، یکی از آیینهای نمادین دیزباد است که در آخر بهمن‌ماه، و به مدت سه شب، به انجام می‌رسد. جوانان بر روی تپه پیشتختگاه، مشعل‌هایی را برافروخته و با دستیاری بندی، گوی‌های آتش را به دور سر خود می‌گردانند که این چرخش افقی و دوّار گوی‌های آتش، جلوه‌ای شادیانه از نور و گرما را در تاریکنای شب‌های پایانی بهمن، پدید می‌آورد و این، بهانه و نمادی میشود تا جوانان، به شادمانگی و روشنی‌افشانی، جَستن و گـُریختن، چلّه و سردی زمستان را به جشن و سرور برگزار نمایند و حتی در این جشن، پوشاک و لباس‌های زمستانی کهنه را گاه، در هم پیچانیده و همان گوی‌‌هایی می‌شوند که بر آتش آفروخته و با بندی، بر پیرامون، چرخانیده می‌شوند و رسیدن بهار را به دیار سرسبز دیزباد را به انتظار می‌نشینند؛ این گوی‌های برافروخته و چرخان جشن خوش‌آمدگویی به بهار و نوپوشی، با خواندن ترانه‌‌ی «چله بجست» و با نوای بلند و آهنگین و شادیانه، همراه می‌گردد:
«چیلّه بجست، بهار اَمَه/ سبزه و گول‌عذار اَمَه/ چیلّه بجست، سیاهی رفت/ سپیده پایدار اَمَه/ ...»
بدین مایه: چلّه‌ی زمستان گـُریخت و بهار آمد؛ سبزه و گلعذار آمد؛ چلّه گریخت و سیاهی رفت؛ سپیده‌ی پایدار آمد.
«فیسبوک شورای اسلامی دیزباد» نیز درباره این مناسبت نوشت:
«آیین "چیله بِجَست" چیست؟
در سالیان دور که زمستان های سختی در شهرها و روستاها وجود داشت، یکی از بهانه های زیبای مردم برای گذران این سختی ها، دور هم جمع شدنها و شادمانی ها بوده است. یکی از آیینهای زیبا، "چله بجست" می باشد که اکنون بیشتر در مناطقی از خراسان به انجام می رسد. در این مراسم در آخر بهمن ماه همزمان با پایان چله زمستان می باشد، مردم، بر روی تپه‌ها، مشعل‌هایی را برافروخته و با پریدن از روی آتش، جلوه‌ای زیبا از نور و گرما را در تاریکی شب پدید می‌آورند و پیشاپیش فرا رسیدن نوروز و پایان زمستان را جشن می گیرند.»
صفحه «فیسبوک سرزمین مادری؛ خانه پدری» نیز به این موضوع پرداخته است:
این صفحه منتقد نوشت: «با سپاس از جناب آقای مهدی محمودی؛ مراسم دوست داشتنی چیله بجست.
متاسفانه در سالهای اخیر این سنت زیبا و دوست داشتنی در دیزباد از رونق افتاده و اگر همین به قول اقای محمودی 13 نفر (که اغلبشان جوانهای دهه های قبل بودن) هم نبودند امسال هم این سنت برگزار نمی شد.
امیدواریم با همتی که عزیزان امسال انجام دادند و مهمتر از ان انعکاس خبری مراسم توسط جناب محمودی سال اینده شاهد شکوفا شدن دوباره این جشن باشیم. شاید از نظر ظاهری تفاوتی بین چهار شنبه سوری و چیله بجست نباشد. اما چون چیله بجست از جشنهای مخصوص دیزبادیان همانند نوحصار است می طلبد این رسم زیبا را بلکه پر شور تر از چهارشنبه سوری برگزار کنیم.»
اگرچه همه ما دوست داریم که سنت هایمان فقط مخصوص خودمان باشد، اما سنت چیله بجست سنتی در انحصار دیزباد نیست و دیگر روستاها و حتی شهرهای اطراف نیز به این سنت می پردازند.
در مورد دلیل از بین رفتن این سنت نیز می توان گفت زمینه های عقلانی شکل گیری این سنت مستندات قابل توجهی ندارد و یا اگر هم دارد ما از آن بی خبریم. و بدین سبب این سنت در آستانه نابودی قرار گرفته است. البته باید در نظر داشت که بسیاری از سنت های فولکلوریک اساسا پشتوانه عقلانی ندارند و بیشتر حالت های آئینی در آنها وجود دارد. اما در دیزباد سنت نوحصار پشتوانه عقلانی و اعتقادی دارد و بنابراین توانسته خودش را در تاریخ 300 ساله اش حفظ نماید.