دیزباد وطن ماست
سایت رسمی روستای دیزباد علیا (بالا) از توابع شهرستان نیشابور در استان خراسان رضوی ایران.
دیزباد وطن ماست
سایت رسمی روستای دیزباد علیا (بالا) از توابع شهرستان نیشابور در استان خراسان رضوی ایران.دستمزد کارگر در دیزباد نیشابور غوغا کرده است
در یادداشت های پیشین بارها به مساله عدم سازماندهی کارگران دیزباد اشاره کرده ایم. این بار نیز می خواهیم به این مساله با جدیت بیشتری بپردازیم. دستمزد کارگر در دیزباد بالا = هر ساعت کار 10 هزار تومان!!!
روزی 80 هزار تومان برای کارگری که ظهر ناهارش پای کارفرماست و تنها کارش آبیاری، هرس کردن، کود دهی و مهمتر از همه چیدن میوه ها از درخت است، حقیقتا مبلغ غیر منصفانه ای است که در حال حاضر به کارگرانی که از نقاط مختلف به دیزباد می آیند پرداخت می شود.
خیلی از افراد هستند که تنها در فصل تابستان به همراه خانواده از روستاهای اطراف نیشابور به دیزباد می آیند و ضمن تفریح و تفرج در دیزباد، درآمد هنگفتی از کار در باغ کسب کرده و با آن درآمد باقی سال را به راحتی می گذرانند.
اما سوال اینجاست که این عدم سازماندهی کارگران فصلی دیزباد و عدم نظارت بر شیوه تعیین دستمزد تا کی ادامه خواهد داشت؟ تعیین دستمزدی که تنها معیارش نبود کارگر است و دیزبادی هایی که به دلیل اینکه دیگر در چشم خود نمی بینند دست به کار باغداری بزنند، اجبارا این هزینه را پرداخت می کنند.
به نظر می رسد شورای دیزباد بایستی در این خصوص برنامه هایی را در دستور کار خود قرار دهد، که دیزبادی ها با کارگران سر گردنه بگیر مواجه نشوند.
مراسم عرفانی نوحصار دیزباد نیشابور
در بخشی از نوشته دکتر الهه معروضی در باب نوحصار دیزباد آمده بود: «امام به امام قلی می گوید: اگر شانه در میان محاسنت گیر کند حاجتت برآورده می شود.»
باید خدمتتان عرض کنم که حاجت روا شدن در اندیشه امام قلی جایی ندارد و اگر هم دارد بسیار کوچک است. او به فنا فی الله شدن می اندیشد. خواست او حقیقت است. این یادداشت را نوشتم، تا بگویم اگر به نوحصار می روید وقت کمی هم بگذارید تا درباره نوحصار با پیران و افراد صاحب اندیشه صحبت کنید. مطمئنا سر چشمه، این افراد را در نزدیکی میکروفن خواهید یافت.
از آنجا که اندیشه امام قلی به اندیشه مولانا نزدیک و از او سیراب شده بعید نیست که این غزل از مولانا که در ذیل می آید در شکل گیری نوحصار دیزباد بی تاثیر بوده باشد.
ای دل چه اندیشیدهای در عذر آن تقصیرها & زان سوی او چندان وفا زین سوی تو چندین جفا
زان سوی او چندان کرم زین سو خلاف و بیش و کم & زان سوی او چندان نعم زین سوی تو چندین خطا
زین سوی تو چندین حسد چندین خیال و ظن بد&زان سوی او چندان کشش چندان چشش چندان عطا
چندین چشش از بهر چه تا جان تلخت خوش شود & چندین کشش از بهر چه تا دررسی در اولیا
از بد پشیمان میشوی الله گویان میشوی & آن دم تو را او میکشد تا وارهاند مر تو را
از جرم ترسان میشوی وز چاره پرسان میشوی & آن لحظه ترساننده را با خود نمیبینی چرا
گر چشم تو بربست او چون مهرهای در دست او & گاهی بغلطاند چنین گاهی ببازد در هوا
گاهی نهد در طبع تو سودای سیم و زر و زن & گاهی نهد در جان تو نور خیال مصطفی
این سو کشان سوی خوشان وان سو کشان با ناخوشان & یا بگذرد یا بشکند کشتی در این گردابها
چندان دعا کن در نهان چندان بنال اندر شبان & کز گنبد هفت آسمان در گوش تو آید صدا
من فکر می کنم اینکه شب قبل از نوحصار افرادی برای مهیا کردن جای نشستن و احیانا بار گذاشتن آش، به نوحصار می روند، به دلیل همین دعا و نیایشی بوده که در آنجا انجام می شده. اینکه در شب قبل از نوحصار برای دعا و نیایش به نوحصار می رفته اند و بعدها در چرخشی تاریخی افراد برای مهیا کردن جای نشستن افراد دیگر و تدارکات لازم به نوحصار می روند.
بانک شعیب و نالهاش وان اشک همچون ژالهاش & چون شد ز حد از آسمان آمد سحرگاهش ندا
گر مجرمی بخشیدمت وز جرم آمرزیدمت & فردوس خواهی دادمت خامش رها کن این دعا
دعا و ناله شب نوحصار برآورده می شود. اما دل امام قلی آنها را نمی خواهد بلکه او جویای حق است. چیزی که تنها امام می تواند برای او به همراه داشته باشد. بنابراین به امام می گوید:
گفتا نه این خواهم نه آن دیدار حق خواهم عیان & گر هفت بحر آتش شود من درروم بهر لقا
گر رانده آن منظرم بستست از او چشم ترم & من در جحیم اولیترم جنت نشاید مر مرا
جنت مرا بیروی او هم دوزخست و هم عدو & من سوختم زین رنگ و بو کو فر انوار بقا
گفتند باری کم گری تا کم نگردد مبصری & که چشم نابینا شود چون بگذرد از حد بکا
گفت ار دو چشمم عاقبت خواهند دیدن آن صفت & هر جزو من چشمی شود کی غم خورم من از عمی
ور عاقبت این چشم من محروم خواهد ماندن & تا کور گردد آن بصر کو نیست لایق دوست را
اندر جهان هر آدمی باشد فدای یار خود & یار یکی انبان خون یار یکی شمس ضیا
به نظر بنده این ابیات که در بالا مشاهده می کنید، اوج اخلاص و بندگی است. آنچه در اندیشه امام قلی به وضوح دیده می شود. زیرا طریقه او این مسیر را برایش تدارک دیده است. حرکت از خانه کلو تا بالای قلعه و سپس چشیدن خاک دقیقا تداعی گر بیت زیرین است. مولانا می گوید:
چون هر کسی درخورد خود یاری گزید از نیک و بد & ما را دریغ آید که خود فانی کنیم از بهر لا
در واقع مسیری که امام قلی در نوحصار به ما نشان می دهد، مسیری است که انسان شایسته است در آن فانی شود. آن مسیر مسیر حرکت به سوی حقیقت است.
که یکی هست و نیست جز او - وحده لا اله الا هو
امام قلی می خواهد به ما بیاموزد که همه چیز غیر از «هو» برابر با «لا» یا همان نیستی است. پس می گوید که خودتان را در برابر هیچ فنا نکنید. چیزی که ارزش داشته باشد و آن ذات پاک امام است. در پایان او این مفهوم را با دعایی به پایان می برد. می گوید که اگر انسان ها «خربندگی» پیشه کرده اند، خدایا خر را از آنها بگیر.
«خر» در این روایت نماد همه چیزهای بزرگی است که «هو» نیستند و لاجرم در نظام فکر مولانا و امام قلی برابر با «هیچ» هستند.
روزی یکی همراه شد با بایزید اندر رهی & پس بایزیدش گفت چه پیشه گزیدی ای دغا
گفتا که من خربندهام پس بایزیدش گفت رو & یا رب خرش را مرگ ده تا او شود بنده خدا
گزیده غزلیات شمسٍ (1387)، جلال الدین محمد بلخی، به کوشش دکتر محمد رضا شفیعی کدکنی، انتشارات امیرکبیر، صص 4و5
میرشاهی های دیزباد نیشابور
«میرشاهی های دیزباد نیشابور»: دیزباد نیشابور روستایی مردمی از مناطق مختلف را گرد هم آورده که عمده آنها فامیلی میرشاهی دارند. میرشاهی های دیزباد نیشابور به گفته برخی منابع از نسل حمزه عموی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) می باشند. گویا حضرت حمزه سید الشهدا فرزندی به نام مصیب داشته که به ایران آمده و میرشاهی های دیزباد از نوادگان مصیب هستند.
البته در مناطق اهواز، زابل، شهر های شمالی نیز خانواده های میرشاهی هستند که تقریبا می توان گفت که وابستگی خاصی با میرشاهی های منطقه دیزباد نیشابور ندارند.
با این حال داستان ها و روایات منقول زیادی در فلکلور مردم دیزباد وجود دارد که از ورود میرشاهی های دیزباد نیشابور خبر می دهد. اکثر میرشاهی های دیزباد نیشابور اینک در شهرهایی نظیر مشهد، نیشابور، تهران و کشورهایی نظیر استرالیا، ایالات متحده امریکا، نروژ، سوئد، فرانسه، بریتانیای کبیر، کانادا، هلند، نیوزلند، آلمان، فنلاند و ... ساکن هستند.
گروهی از میرشاهی ها نیز در منطقه سیرجان استان کرمان حضور دارند که 400 سال پیش با میرشاهی های منطقه دیزباد نیشابور در یک مکان زندگی می کردند. اینان تنها گروه میرشاهی هستند که با میرشاهی های دیزباد تا حدودی ارتباط دارند.
تفاوت ساختار لهجه دیزبادی، قاسم آبادی و نیشابوری
دیزباد نیشابور یکی از روستاهایی است که در آن لهجه مردمانش اگر چه بسیار شبیه لهجه نیشابوری می باشد اما تفاوت جزئی در آن وجود دارد که این نوشتار به طور مختصر آن را مورد بررسی قرار می دهد. ضمن اینکه می خواهم تفاوت لهجه دیزباد نیشابور را با روستای قاسم آباد مشهد در مقام مقایسه قرار دهم.
دیزبادی ها می گویند:
اَرِت گوفتُم
اَرِش گوفتی
چی اَر گوفت؟
اَرِت مُگُم
اَرِش گُویی
اَرِت گُوَ
یک چیزی اَستَن بیار
تا اینجا به زبان معیار گفتیم:
به او گفتم
به او گفتی
چی گفت؟
به تو می گویم
به او بگویی
به تو بگوید
یک چیزی بگیری و بیاوری
حالا برای اینکه این را تبدیل به لهجه نیشابوری کنید باید همه «اَر» ها را تبدیل به «وَر» کنید.
اگر می خواهید همه اینها را تبدیل به لهجه قاسم آبادی کنید باید همه «اَر» ها را تبدیل به «وُر» کنید.
دیدید چقدر ساده است. پس اگر لهجه نیشابوری یا دیزبادی یا قاسم آبادی یاد دارید با همین قاعده بسیار ساده می توانید به دو لهجه دیگر نیز صحبت کنید.
پدر بزرگ مرحومم همیشه به واژه «ورزش» می گفتند: «ارزش».
این نشانه پایبندی ایشان به لهجه دیزبادی شان بود. لطفا برای آرامش ارواح درگذشته تمام درگذشتگان بویژه این مرحوم فاتحه و اخلاصی قرائت کنید.
نظر کارشناسی دکتر خسرو شاهی در باب منابع آب دیزباد نیشابور
چندی پیش در تارنمایی با نام «منابع طبیعی»، که نویسنده آن یکی از متخصصان آبخیزداری کشور است، مطلب بسیار جالبی در باره حفظ منابع آب خواندم. این باعث شد که سوالی بسیار مهم را که به گونه ای دغدغه همه دیزبادی ها و دوستداران طبیعت و منابع آب است را از ایشان جویا شوم. خوشبختانه استاد گرانقدر جناب آقای دکتر خسرو شاهی به سوالات من به خوبی پاسخ داده و ارجاعات لازمه را در متنی مطرح کردند که حیفم آمد در صفحه اصلی «دیزباد وطن ماست» درج نشود. «دیزباد وطن ماست» ضمن تشکر از این استاد گرانقدر همشهری از نظرات کارشناسانه ایشان و سایر کارشناسانی که از ابعاد گوناگون می توانند نظراتی درباره دیزباد ارائه دهند، استقبال می کند.
سوال «دیزباد وطن ماست» از جناب آقای دکتر محمد خسرو شاهی:
دکتر خسرو شاهی
سلام
راستش من در مورد آبخیز داری چیزی نمی دانم، اما با مواردی که به اختصار توضیح داده شده بود نکاتی دستگیرم شد. با توجه به اینکه روستای ما دیزباد علیا در نقطه کوهستانی واقع شده و در سال های اخیر دچار کم آبی شده، چه راه کارهایی را می توان به روستایی ها پیشنهاد کرد که آنها بتوانند از منابع طبیعی شان استفاده بهتری کنند.
روستای دیزباد در میان دره ای واقع شده و منابع تامین آب روستا تا 2 سال پیش تنها از چشمه تامین می شده و اکنون آب لوله کشی از طریق چاه تامین می شود اما آبیاری از طریق لوله های پولیکا انجام می شود.
راه کارهایی که می توانیم از هدر رفت بیشتر آب جلوگیری کنیم چیست؟ آیا این راهکارها خود منجر به کم شدن فرورفت آب و کاهش سطح آب زیر زمینی نمی شود؟
با تشکر
پاسخ دکتر محمد خسرو شاهی به «دیزباد وطن ماست»:
با سلام خدمت دوست عزیز نیشابوری
شما پیغامی در وبلاگ بنده گذاشته بودید لازم دیدم پاسخ خدمتتان عرض کنم
منابع آب سطحی موجود در دشت نیشابور شامل رودخا نه هایی است که عمدتا از ارتفاعات بینالود سرچشمه می گیرند (بجز رودخانه حاجی بیگی که از ارتفاعات جنوب شرق نیشابور یعنی ارتفاعات کوه سرخ وکدکن سرچشمه می گیرد) وسیلابهای خود را به کال شور می ریزند هر چند در سالهای اخیر اگر سیلابی هم وجود داشته توسط زارعین بالادست مورد استفاده قرار گرفته و هرگز به کالشور نرسیده است. از طرفی ارتفاعات بلند و برف گیر بینالود شیب زیادی دارند و در مواقع سیلابی جریانهای سطحی قبل از اینکه بطور کامل در بالادست نفوذ داشته باشند به سمت دشت منتقل می شوند. علیهذا منابع آب سطحی دشت نیشابور شامل رودخانه های: دیزباد، درود، خرو، بوژان، فاروب رومان، طاغون، بار، بقیع، اندرآب و حاجی بیگی هستند که بطور متوسط 150 میلیون متر مکعب در سال آبدهی دارند. رودخانه دیزباد شما هم که از بلندیهای منتهی الیه شمال شرق دشت سرچشمه می گیرد وبه کالشور می ریزد حوضه آبخیز کوچکی دارد که مساحت آن حدود 29 کیلومتر مربع برآورد شده است متوسط حجم جریان سالانه رودخانه دیزباد در محل ایستگاه دیزباد هم حدود 3 میلیون متر مکعب گزارش شده است. کاری که از طریق آبخیزداری می توانید برای بهره وری بیشتر از آب این حوزه آبخیز انجام دهید شامل احداث سازه های مکانیکی در آبراه های منتهی به رودخانه اصلی است که معمولا توسط بخش آبخیزداری ادارات کل منابع طبیعی استانها و یا ادارات منابع طبیعی شهرستانها انجام می شود. چنین کاری را اداره منابع طبیعی نیشابور در حوزه آبخیز فاروب رومان واقع در شمال شهر نیشابور انجام داد که هم برای جلوگیری از خطر سیل و تهدید شهر نیشابور بود و هم برای نفوذ و ذخیره سیلابها به مناطق بالادست و در نتیجه آبدار شدن قنوات پایین دست بود. البته وضعیت فعلی آن پروژه را نمی دانم به کجا رسید چون حدود 25-20 سالی است که از نیشابور به تهران منتقل شده ام. به هر حال اگر فکر می کنید انجام چنین کارهایی در حوزه آبخیز دیزباد قابل انجام هست (که هست) می توانید به ادارات منابع طبیعی مربوطه-واحد آبخیزداری مراجعه کنید و پیگیر اینکار باشید.
برای مطالعه اتوبیوگرافی مختصر دکتر خسروشاهی ادامه مطلب را ملاحظه بفرمایید.