دیزباد وطن ماست
سایت رسمی روستای دیزباد علیا (بالا) از توابع شهرستان نیشابور در استان خراسان رضوی ایران.
دیزباد وطن ماست
سایت رسمی روستای دیزباد علیا (بالا) از توابع شهرستان نیشابور در استان خراسان رضوی ایران.«دیزباد» وفادار به قانون زمین
«دیزباد وطن ماست»- زهرا کشوری، روزنامه‌نگار حوزه میراث فرهنگی و محیط زیست در باب دیزباد می نویسد: اهالی این روستا، کوه بینالود را از خشکسالی و سیلاب نجات دادند.
این خبر که در سایت ایران آنلاین منتشر شده است می افزاید: پاییز هزار رنگ، «دیزباد» را در آغوش کشیده است. گنجشک‌ها باغهای دیزباد در کوه بینالود را روی سرشان گذاشته‌اند. اینجا در ۸۰ کیلومتری جاده مشهد- نیشابور، اهالی یادشان مانده کاری نکنند که به قانون زمین بر بخورد. اهالی دیزباد آنقدر به این قانون که سهراب سپهری شاعر کاشانی در قاموس شعر مصوب کرده، پایبندند که نه سیل می‌تواند به آنها آسیبی بزند نه خشکسالی خم به ابروی آنها بیاورد.
گنجشک‌ها در روستای دیزباد صاحب ملک هستند. هر دیزبادی موظف است در ساخت خانه‌اش لانه‌ای برای پرندگان بسازد. اهالی لابه‌لای درخت‌ها هم لانه‌های رنگی گذاشته‌اند. در داخل استخرهایشان هم حتماً چوب کوچکی وجود دارد تا پرنده تشنه روی آن بنشیند و بی‌هراس از غرق شدن، آب بنوشد. پرنده‌ها هم با خوردن آفات مهربانی دیزباد را بی پاسخ نمی‌گذارند، اما میزبانی از پرنده‌ها توصیف کوچکی از رعایت قانون زمین و احترام به «زمین مادر» در دیزباد است.
در ورودی روستا المانی به شکل دی اِن ای (عامل انتقال وراثت) پیچ و تاب خورده، به خانه کبوتری می‌رسد و یک قلم. محمود کردی،رئیس شورای اسلامی روستای دیزباد بالا در گفت‌وگو با «ایران»، این المان را نشانه‌‌ای بر وجود ژن فرهنگ حفظ محیط زیست در دیزباد می‌داند که از نسلی به نسلی دیگر می‌رود. تحول در این روستا با ساخت مدرسه شروع می‌شود. دیزبادیها اولین مدرسه غیرانتفاعی روستایی کشور را در سال ۱۳۱۸ برای خودشان می‌سازند. روستای دیزباد بن‌بست است. در دل کوه بینالود سقف خانه همسایه حیاط خانه دیگری شده است. سایه همسایه روی سر همسایه دیگر آنقدر بالا رفته تا قصه روستای پلکانی دیزباد روی کوه حک شود. اما در آن سال‌ها امکان تردد خودرو به روستا وجود نداشت، بنابراین از آموزش و پرورش وقت کاری برای دیزبادیها برنمی‌آید. بنابراین (به دستور سلطان محمد شاه) خود آستین بالا می‌زنند و اولین مدرسه روستایی را به نام «ناصرخسرو» می‌سازند. دیزباد همان سال‌ها هم صاحب دبیرستان غیرانتفاعی می‌شود تا از روستاهای اطراف هم برای تحصیل به دیزباد بیایند. راه شوسه را هم اهالی خود به دیزباد می‌کشند. بیل و کلنگ برمی‌دارند و ۲۵ کیلومتر راه را به دل بینالود می‌برند. اوایل دهه ۵۰ بی‌سوادی در روستا ریشه‌کن می‌شود تا به عنوان نخستین روستای باسواد تیتر سال ۵۱ روزنامه کیهان شود. آنها در دهه ۴۰ نیز اولین شبکه برق خصوصی را به نام خود زدند تا برخلاف سرنوشت تلخ بسیاری از روستاهای ایران که در چند دهه گذشته متروک و خالی از سکنه شدند، مهاجرت معکوس را رقم بزنند.
قانون زمین
محمود کردی، رئیس شورای اسلامی دیزباد یکی از مدیران ارشد جهاد کشاورزی بوده است. بسیاری از دیزبادیها مثل او تحصیلات آکادمیک دارند. کردی اما اعتقاد دارد که مردم با دانش بومی کوه بینالود را در دیزباد حفظ کردند. بینالود قبل از این حفاظت تمام قد، زیر سم ۲۲ گله دام بود. گله‌ها پوشش گیاهی‌اش را می‌چریدند و خاکش را سست می‌کردند.
مردم روی خاک کوهستانی آن گندم، جو و نخود می‌کاشتند تا باز هم فرسایش خاک سرعت بگیرد. در جنگ جهانی دوم ایران به محاصره درآمد و فقر و قحطی به جان مردم افتاد. محیط زیست هم از این رهگذر آسیب بسیار دید. گونه‌های درختی برای سوخت قطع شدند و گونه‌های جانوری شکار.
پس از جنگ جهانی دوم، دیزبادیها چتر حفاظت را به روی بینالود کشاندند. پوشش گیاهی از بین رفته بود. برخی گونه‌های جانوری چون پلنگ و خرس از منطقه گریخته بودند. آنها ابتدا دام‌شان را کم کردند و تعداد آنها را به یک گله رساندند. به گفته زهرا کردی، رئیس شورای روستا، زمین‌ها برای چرا قرق شد. دام نمی‌تواند هر جا که بخواهد، بچرخد و بچرد. زمین چرا هر سال عوض می‌شود تا چراگاه قبلی خود را احیا کند. دفتر کشت دیم را هم در زمین‌های کوهستانی بستند و دیگر گندم، جو و نخود نکاشتند.
دیم خاک زمین را سست می‌کرد و هر بار سیل اتفاق می‌افتاد، فرسایش خاک شدت می‌گرفت. برداشت گیاهان دارویی بینالود در حوزه دیزباد را هم ممنوع کردند. در روستاهای اطراف آنقدر گیاهان دارویی کوهی را می‌چیدند که بینالود لخت شد. به سمت دیزباد آمدند. دیزبادیها برای آنها آغوش نگشودند. در سال ۹۲ یگان حفاظت محیط زیست را تشکیل دادند تا جلوی ورود شکارچی‌ها را به روستا بگیرند و از برداشت گیاهان کوهی جلوگیری کنند. حقوق یگان حفاظت را هم اهالی روستا پرداخت می‌کنند. به گفته محمودی کردی، آرامش به حیات وحش دیزباد برگشته و تراکم قوچ، کبک و... نشان از حال خوب آنها دارد.
«زهرا کردی» از پیشنهاد روستاهای دیگری برای خرید مراتع دیزباد خبر می‌دهد. به گفته او، قیمتی بین ۵ تا ۱۰ میلیون را به مرتع‌داران دیزباد پیشنهاد داده‌اند تا بتوانند گله‌هایشان را برای چرا به روستا بیاورند. دیزبادیها به آنها راه ندادند. آنها الگوی کشت را هم تغییر دادند. ابتدا در باغهای پلکانی سیب و آلو می‌کاشتند. سیب و آلو در تابستان آب زیادی می‌خواست، تنش آبی باعث شد تا باغداران روستا گیلاس را جایگزین گونه پرآب‌بری چون سیب کنند. آنها مرغوب‌ترین گیلاس و آلبالو را تولید کردند تا بازار فروش‌شان از کشورهای خلیج فارس بگذرد و به اروپا برسد. هرچند تحریم و کرونا در حال حاضر بازار آنها را به داخل ایران محدود کرده است. آنها تکثیر و حفاظت از گونه‌های درختی و جنگلی را در هفت هکتار از اراضی خود با کمک دفتر تسهیلات محیط زیست سازمان ملل شروع کرده‌اند و قصد دارند اینجا را به بانک گونه‌های بومی تبدیل کنند. حالا دیزباد چون صخره‌ای در مقابل سیل مخرب ایستاده و تنشی در کم آبی خشکسالی ندارد.
نیم نگاه
نه سیل می‌تواند به روستای دیزباد آسیبی بزند نه خشکسالی خم به ابروی اهالی می‌آورد. گنجشک‌ها در روستای دیزباد صاحب ملک هستند. هر دیزبادی موظف است در ساخت خانه‌اش لانه‌ای برای پرندگان بسازد. اهالی لابه لای درخت‌ها هم لانه های رنگی گذاشته اند. در داخل استخرهایشان هم حتماً چوب کوچکی وجود دارد تا پرنده تشنه روی آن بنشیند و بی‌هراس از غرق شدن، آب بنوشد
