دیزباد وطن ماست
سایت رسمی روستای دیزباد علیا (بالا) از توابع شهرستان نیشابور در استان خراسان رضوی ایران.
دیزباد وطن ماست
سایت رسمی روستای دیزباد علیا (بالا) از توابع شهرستان نیشابور در استان خراسان رضوی ایران.اسامی تاریخی دیزباد و جه تسمیه آنها
«دیزباد وطن ماست»- هادی میرشاهی در مختصری از تاریخ دیزباد می نویسد: درتاریخ فیروزه نوشته فریدون گرایلی ص281 آمده است: راه شاه عباسی (بخاطر رباط هایی که از عهد شاه عباس در مسیر راه بجای مانده است.) راهی بوده است که از طریق نیشابور، قدمگاه، باغشن بطرف رودخانه دیزباد بالا، رباط فخرداود یا فخرالدوله و از آنجا بسوی شهر مشهد ادامه داشته است به گفته سالمندانِ نیشابور و مطلع الشمس این راه در زمان ناصرالدین شاه اعتبار خاصی داشته است.
-فریدون گرایلی 3در ص 551 و 552 تاریخ خود اضافه می نماید: سلسله جبالِ بینالود جلگه نیشابور و مشهد را از یکدیگر جدا می کند. زیباترین محل گردشگری نیشابور و آبادترین محل در شرقی ترین بخشِ نیشابور دیزباد علیاست که میان درّه ای قرار گرفته و نزهت و طراوت چشمگیری دارد. رودخانه آن بطرف جنوب در حرکت است و اراضی دیزباد سفلی را مشروب می کند.( ص 552)
-در مقدمه دیوان خاکی بقلم ایوانف مستشرق والا مقام روسی نام دزباد آمده که به تدریج به نام فعلی به «دیزباد» تغییر یافته است. از حدود سه قرن و نیم قبل کتابت در دیزباد مطرح بوده به طوریکه دیوان خاکی در 1050 هجری قمری برابر با 1008 خورشیدی توّسط امامقلی دزبادی بزیور طبع آراسته شده است.
دیزباد یا دزباد که متون عربی گاه آنرا به قصرالریح ترجمه کرده‌اند، دهی است در بخش قدمگاه نیشابور.
- در کتاب احمدابن یعقوب: البلدان / ترجمه محمّد ابراهیم آیتی، کتاب- تهران ، 1347شمسی ص54 دیزباد را قصرالریح نام برده است. قصرالریح بمعنی کاخ عطرآگین صرفاً باد و نسیم خوش گرفته اند.
-درتاریخ نیشابور/ سیِدعلی مؤیّدثابتی، کتاب- تهران: انجمن ملّی ،1355، ص133 و47 می نویسد: درکتاب "انس المهج و حدائق الفرج آمده: دیزباد یکی از قرأ نیشابوراست که قصرالریح نوشته اند.
-مقدّسی دراحسن التقاسیم ، ص29 دیزباد را قصرالریح (کاخ عطراگین) نام برده که باد و نسیم خوش در آن می وزد.
- عبدالفاخرصاحب سیاق التواریخ می نویسد: حسام منیعی بانیِ ِ مدرسهِ منیعیِ نیشابوردر سرِآبِ رودخانهِ دیزباد رباطی ساخت که آنرا رباطِ بدیعی گویند (تاریخ نیشابور/ سیدعلی مؤیّدثابتی، کتاب-تهران : انتشارات آثار ملّی، 1355 ، ص60 )
-در کتاب حدود العالم من المشرق الی المغرب اشاره ای به قصرالریح نموده که منظور دیزباد می باشد. ص3
خلاصه اینکه قدمت دیزباد در کتاب المنجد چاپ بیروت ص 286 و اقرب الموارد ج 1 ص 249 و فرهنگ خلیلی ص 281 ، مقدسی احسن التقاسیم بزبان عربی، هفته نامه نیشابور دوشنبه بیستم آبانماه 1372 و فرهنگ عمید/ دایرةالمعارف چاپ تهران ، 1337 ص 654 ثبت شده است.
از نظر تاریخی و اسناد بدست آمده قدمت دیزباد حداقل دوره صفوی و کتابت در (1050 هجری قمری) معتبرتر به نظر می رسد زیرا امامقلی خاکی صاحب دیوان از شاه عباس صفوی در سنه 978 هجری قمری سخن به میان می آورد. در قصیده یا غزل 65 و 66 دیوان که توسط ایوانف گلچین آن در بمبئی بچاپ رسیده است:
شاه عادل بود چو ظلّ الله کن دعای شه ِ زمان ، عباس
گروهی معتقد هستندگویش و فرهنگ فارسی دیزباد که از زبان"دَری" مایه می گیرد بسیار کامل است به طوریکه به هیچ لغت و واژه غیر دیزبادی نیاز ندارد تا برای تکمیل جمله عاریت گرفته شود، ضرب المثل های رایج قدیمی که از شهر به دیزباد وارد نشده بلکه از قدیم وجودداشته است.
