دیزباد وطن ماست
سایت رسمی روستای دیزباد علیا (بالا) از توابع شهرستان نیشابور در استان خراسان رضوی ایران.
دیزباد وطن ماست
سایت رسمی روستای دیزباد علیا (بالا) از توابع شهرستان نیشابور در استان خراسان رضوی ایران.سنگ‌شناسی و جایگاه زمین‌ساختی بازالت‌های دیزباد نیشابور
«دیزباد وطن ماست»- یکی از رسالت های سایت دیزباد وطن ماست، جمع آوری کلیه مقالات در حوزه های مختلف که در باب دیزباد نوشته شده اند می باشد. بدین منظور مقاله ای با عنوان سنگ شناسی و جایگاه زمین ساختی بالزات های دیزباد نیشابور را به حضورتان تقدیم می کنم.
اصل مقاله نیز از لینک پیوست قابل دریافت می باشد.
مقاله 14، دوره 21، شماره 84، پاییز 1391، صفحه 113-118 (XML اصل مقاله (3178 K
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22071/GSJ.2012.53965
نویسندگان
امین اله کمالی 1؛ هادی پیروج1؛ فرنود نعمتی2؛ علی عامری1؛ محمد فدائیان3
1گروه زمین شناسی، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
2گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران
3گروه زمین شناسی، دانشگاه پیام نور، اردبیل، ایران
چکیده
محدوده مورد مطالعه در بخش جنوبی نقشه چارگوش طرقبه، در فاصله 90 کیلومتری جنوب باختری مشهد قرار گرفته است. سنگهای منطقه مورد مطالعه بازالت قلیایی و تراکی‌آندزیت هستند. کانی‌های اصلی شامل پلاژیوکلاز، پیروکسن و به مقدار کم الیوین وکانی‌های فرعی روتیل، اسفن ، آپاتیت و بافت چیره آنها هیالومیکروپورفیری است.نمودارهای مختلف، سرشت ماگمای مولد را قلیایی (آلکالن) نشان می‌دهند. روند خطی بین Rb/Nb و K/Nb در سنگهای منطقه، می‌تواند نشان‌دهندة مخلوط شدن دو منبع گوشتة سست‌کره‌ای(استنوسفری) و سنگ‌کره‌ای(لیتوسفری) باشد. همچنین بی‌هنجاری مثبتPb وغنی‌شدگی LREE در نمونه‌های مورد مطالعه نشانة آلایش پوسته‌ای است، پایین بودن SiO2و منیزیم بالا، به‌ویژه بی‌هنجاری منفیNb ، نقش بسیار مهمی در سنگ‌زایی(پتروژنز) آلودگی پوسته‌ای دارند. محیط زمین‌ساختی این سنگ‌ها نشانگر بازالت‌های درون صفحه‌ای بوده و با توجه به وجود فسیل مرجان در رخساره‌های کربناتی- ماسه‌سنگی منطقه که متعلق به سن دونین است، می‌توان چنین استنباط کرد که سنگهای آتشفشانی منطقه در محیط کم‌ژرفا طی فاز کالدونین فوران کرده‌اند.
کلیدواژه‌ها
بازالت قلیایی؛ هیالومیکروپورفیری؛ بازالت‌های درون صفحه‌ای؛ کالدونین
عنوان مقاله [English]
Petrology and Tectonic Setting of Dizbad Basalts, Neyshabour, NE Iran
نویسندگان [English]
A. Kamali1؛ H. Pirooj1؛ F. Nemati2؛ A. Ameri1؛ M. Fadaeyan3
1Department of Geology, Faculty of Natural Science, Tabriz University, Tabriz, Iran
2Department of Irrigation and Drainage, Faculty of Soil and Water, University of Zabol, Zabol, Iran
3Department of Geology, Payam-e- Noor University, Ardabil, Iran
چکیده [English]
The studied area is located in southern part of the Torghabeh quadrangle, 90 km SE of Mashad city. The rocks of the investigated area are alkaline basalt and trachy andesite. The major minerals are plagioclase and pyroxene, minor amounts of olivine. The accessory minerals are rutile, titanite and apatite. The major texture is hiyalomicroporphyry. The nature of magma by various diagrams show that the generated magms are alkaline.The linear trends between Rb/Sr, K/Nb, in the rocks of the study area can show mixing of two sources from mantle astenosphere and lithosphere. Also positive anomaly of Pb and enrichment in LREE, in the studied samples may indicate crustal contamination. The low SiO2, high Mg and also negative Nb anomaly suggest strong role of crustal contamination in the petrogenesis of the studied rocks. The tectonic environment studies shows that these rocks are within plate basalts. Regarding the presence of coral fossil in the associated carbonate rocks and sand stone facies which belong to Devonian age it can be concluded that volcanic rocks of the study area are produed as a Caledonian eruption and shallow depth environment.
کلیدواژه‌ها [English]
Alkaline basalt, Hiyalomicroporphyry, Within plate basalt, Caledonian
مراجع
پورلطیفی و همکاران، 1380- نقشه زمین‌شناسی 1:100000 طرقبه، سازمان زمین شناسی کشور.
درویش زاده، ع.، 1370- زمین‌شناسی ایران، نشر دانش امروز (وابسته به موسسه انتشارات امیرکبیر).
نبوی، م.، 1355 - دیباچه‌ای بر زمین شناسی ایران. انتشارات سازمان زمین شناسی کشور.
نعمتی، ف.، 1388- مطالعه سنگهای آتشفشانی شمال غرب روستای دیزباد – نیشابور، شمال شرق ایران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز
نعیمی قصابیان، ن.، نقشه زمین‌شناسی 1:25000 گرینه در حال چاپ، سازمان زمین شناسی کشور.
References
Afshar Harb, A., 1979- The stratigraphy, tectonics and petroleum geology of the Kopet Dagh region, Northeast Iran. Ph.D. Thesis, Univ of London,UK.
Alici, P., Temel, A., Gourgaud, A., 2002- Pb- Nd-Sr isotope and trace element geochemistry of Quaternary extension-related alkaline volcanism: a case study of Kula region (western Anatolia, Turkey). Journal of Volcanology and Geothermal Research 115 487-510.
Berberian, M. & King, G.C.P., 1981- Towards a paleogeography and tectonic evolution of Iran. Can. J. Earth Sci ., 18: 210-256.
Boynton, W.V., 1984- Geochemistry of rare earth element meteorite studies in Henderson, P.(ED.), rare earth element geochemistry. Elsevier, New York, PP 63-114
Conly, A. G., Brenan, J. M., Bellon, H., Scott, S. D., 2005- Arc to rift transitional volcanism in the Santa Rosalı´a Region, Baja California Sur, Mexico. Journal of Volcanology and Geothermal Research 142 303–341.
Cullers, R.L., Graf, T.L., 1984- Rare earth elements in igneous rocks of the continental crust: predominantly basic and ultra basic rocks. Im: Henderson, P., (ED.), rare earth elements Geochemistry, Elsevier, Amsterdam, PP.237-247.
Cvetkovic, V., Prelevic, D., Downes, H., Jovanovic, M., Vaselli, O.,Pecskay, Z., 2004- Origin and geodynamic significance of Tertiary postcollisional basaltic magmatism in Serbia (central Balkan Peninsula).Lithos 73, 161–186.
Glazner, M., Farmer, G.L., 1992- Production of isotopic variability in continental basalts by cryptic crustal contamination, Science 255, 72–74.
Green, D.H., 1973- Experimental mantle studies on a model upper mantle composition under water saturated and water unsaturated conditions. Earth and Planetary Science letters 19,37-53.
Green, D.H., Ringwood, A.E., 1968- Genesis of the calc – Alkaline ignneous Rock Suite Contributions to mineralogy and petrology. 18,105-162.
Guo, Z., Wilson, M., Jiaqi, L & Qian, M., 2006- Post-collisional, Potassic and Ultrapotassic Magmatism of the Northern Tibetan Plateau: Constraints on Characteristics of the Mantle Source, Geodynamic Setting and Uplift Mechanisms., Journal of Petrology, vol.47. 6. pp 1177–1220.
Guo,F., Fan, W., WANG, Y. & Gelin., 2003- Geochemistry of late Mesozoic mafic magmatism in west Shandong Province, Eastern China: Characterizing the lost Lithospheric mantle beneth the north China Block. Geochemical Jurnal, Vol.37. PP 63 to 77
Hall, A., 1987- Igneous petrology, Longman, 573P.
Hammer, J.E., Coombs, M.L., Shamberger, P.J., Kimura, J.I., 2006- Submarin silver in North Kona: A window in to the early magmatic and growth history Hualalai Volcan, Hawaii, Jurnal of Volcanology and Geothermal Research 151,157-188.
Ho, K.S., Chen, J.C., Lo, C.H., Zhao, H.L., 2003- 40Ar–39Ar dating and geochemical characteristics of late Cenozoic basaltic rocks from the Zhejiang-Fujian region, SE China: eruption ages, magma evolution and petrogenesis. Chemical Geology 197, 287–318.
Hofmann, A. W., Jochum, K. P., Seufert, M. & White, W. M,.1986- Nb and Pb in oceanic basalts: new constraints on mantle evolution. Earth and Planetary Science Letters 79, 33–45.
Hofmann, A.W., 1988- Chemical differenciation of the earth: the relationship between mantle, continental crust, and oceanic crust. Earth Planet. Sci. Lett. 90, 297– 314.
Hollanda, M.H.B.M., Pimentel, M.M., Oliverira, D.C., Jardim de Sa,E.F., 2006- Lithosphere –asthenosphere interaction and the origin of Cretaceous tholeiitic magmatism in Northeastern Brazil: Sr–Nd–Pb isotopic evidence. Lithos 86, 34–49.
Langmuir, C.H., Kiein, E.M., Plank, T., 1992- Petrological systematics of mid-ocean ridge basalts: constraints on melt generation beneath ocean ridges. In: Morgan, J.P., Blackman, D.K., Sinton, J.M. (Eds.), Mantle Flow and Melt Generation at Mid-Ocean Ridges. Geophysics Monogr Series, vol. 71, AGU (American Geophysics Union), Washington, DC, pp. 183–280.
Machado, A., Lima, E. F., Chemale, Jr. F., Morata, D., Oteiza, O., Almeida, D. P. M., Figueiredo, A.M.G., Alexandre, F. M., Urrutia, J.L., 2005- Geochemistry constraints of Mesozoic–Cenozoic calc-alkaline magmatism in the South Shetland arc, Antarctica, Journal of South American Earth Sciences No,18. PP: 407–425.
Mason, B. H., Moore, C. B., 1966- Principles of Geochemistry.
Middlemost, E.A.K., 1987- Magmas and magmatic rocks. An introduction to igneous petrology, Longman group limited.
Mysen, B.O. & Boettchen, A. L., 1975- Melting of a hydrous mantle. I phase relations of natural peridotite at high pressures and hydrogen, I, J . Petr. 16, 520- 93.
Nelson, S. T. and Montana, A., 1992- Sieve Textural plagioclase in volcanic rocks. North eastern New Mixico.Geological Society of American Bulle Tea.
Nelson, S.A., 2003- Magmatic differenation, Chemical variation in rock suite, Geology 212 petrology.
Norman, M.D., Garcia, M.O., 1999- Primitive magmas and source characteristics of the Hawaiian plume: petrology and geochemistry of shield picrites. Earth Planet. Sci. Lett. 168, 27- 44.
Okamura, S., Arculus, R.J., Martynov, Y.A., 2005- Cenozoic magmatism of the north-eastern Eurasian margin: the role of lithosphere versus asthenosphere. Journal of Petrology 46, 221–253.
Pearce, J.A. & Gale, G.H., 1977- Identification of ore- deposition environment from trace element geochemistry of association igneous host rocks. Geol. Soc. Spect. Publ., 7, 14- 24.
Pearce, J.A., 1982- Trace element characteristics of lavas from destru ctive plate boundaries. In: Trorpe R. S. (ed.), Andesite. Wiley , Chichester, pp. 525 - 548.
Pearce, J.A., Bender, J. F., De Long, S.E., Kidd, W.S.F., Low, P.J., Guner, Y., Saroglu, F., Yilmaz, Y., Moorbath, S. & Mitchell, J.G., 1990- Genesis of collision volcanism in Eastern Anatolia, Turkey, J. Volcanol. Geotherm. Res., 44, 189-229.
Price, R. C., Stewart, R.B., Woodhead, J. D., Smith, I. E. M., 1999- Petrogenesis of High-K Arc Magmas: Evidence from Egmont Volcano, North Island, New Zealand Journal of Petrology, volume 40, number 1, pages 167-197
Rollinson, H.R., 1993- Using geochemical data: evaluation, presentation, interpretation. Longman Group, UK lst edition. 352p.
Shelly, D., 1993- Igneous and metamorphic rocks under microscope Chapman and Hall, Cambridge. 444.
Srivastava, R.K., Singh, R.K., 2004- Trace element geochemistry and genesis of Precambrian sub alkaline mafic dykes from the central Indian craton: evidence for mantle metasomatism, Jurnal of Asia Earth sciences 23(2004)373-389.
Sun, S.S. and McDonough, W.F., 1989- Chemical and isotopic systematicsof oceanic basalts: implications for mantle compositions and processes. In: Saunders A.D. and Norry M.J.(eds.), Magmatism in ocean basins. Geol.Soc. London. Spec. Pub.42, pp. 313-345.
Taylor, S.R., McLennan, S.M., 1985- The Continental Crust: Its Composition and Evolution. Blackwell Scientific Publications, Oxford, pp. 1–312.
Tsuchiyama, 1985- Dissolution kinetics of plagioclase in the melt of the system diopside- albite- anorthite ang origin of dusty plagioclase in andesites, Contrib. Mineral. Petrol. Vol. 89, pp. 1-16;
Wass, S.Y., Roger, N.W., 1980- Mantle metamorphism- Precursor to alkaline continental volcanism. Geochem. Cosmochim. Acta44,1811-1823.
Wilson, M., 1989- Igneous petrogenesis: a global tectonic approach, Unwin Hymen, London, 466 pp.
Winchester, J.A. & Floyd P.A., 1976- Geochemical magma type discrimination; application to altered and metamorphosed basic igneous rocks. Earth Planet. Sci. Lett., 28, 459- 469.
Winchester, J.A. & Floyd, P.A., 1977- Geochemical magma type discrimination; application to altered and metamorphosed basic igneous rocks. Earth Planet. Sci. Lett., 28, 459- 469.
Wolff, J. A., Rowe, M. C., Teasdale, R., Gardner, J. N., Ramos, F. C., Heikoop., C. E., 2005- Petrogenesis of Pre-caldera Mafic Lavas, Jemez Mountains Volcanic Field (New Mexico, USA) Journal of Petrology, volume 46, number 2, pages 407-439.
Xu, Y.G., Ma, J.L., Frey, F.A., Feigenson, M.D., Liu, J.F., 2005- Role of Lithosphere –asthenosphere interaction in the genesis of Quaternary alkali and tholeiitic basalts from Datong, western North China Craton. Chemical Geology 224, 247–271.
Zhang, H.F., Sun, M., Zhou, X.H., Fan, W.M., Zhai, M.G., Yin, J.F., 2002- Mesozoic lithosphere destruction beneath the North ChinaCraton: evidence from Major-, trace-element and Sr–Nd–Pb isotope studies of Fangcheng basalts. Contribution to Mineralogy and Petrology 144, 241–253.
Zhang, H.F., Sun, M., Zhou, X.H., Zhou, M.F., Fan, W.M., Zheng, J.P., 2003- Secoular evolution of the lithosphere beneath the eastern North China Craton: evidence from Mesozoic basalts and high-Mg andesites. Geochimica et Cosmochimica Acta 67, 4373–4387.
Zhang, M., Suddaby, P., Thompson, R.N., Thirlwall, M.F., Menzies, M.A., 1995- Potassic volcanic-rocks in Ne China – Geochemical Constraints on Mantle Source and Magma Genesis. Journal of Petrology 36, 1275–1303.
Zhang, W.H., Han, B.F., Du, W., Liu, Z.Q., 2005- Characteristics of mantle source for Jining Cenozoic basalts from southern Inner Mongolia: evidence from element and Sr–Nd–Pb isotopic geochemistry. Acta Petrologica Sinica 21, 1569–1582 (in Chinese with English abstract).
Zhu, D., Pan, G., Mo, X., Liao, Z., Jiang, X., Wang, L., Zhao, Z., 2007- Petrogenesis of volcanic rocks in the Sangxiu Formation, central segment of Tethyan Himalaya: A probable example of plume–lithosphere interaction. Journal of Asian Earth Sciences 29 320–335.
Zou, H.B., Zindler, A., Xu, X.S., Qi, Q., 2000- Major, trace element, and Nd, Sr and. Pb isotope studies of Cenozoic basalts in SE Cha: mantle sources, regional variations and tectonic significance. Chemical Geology 171, 33–47.
Cullers, R.L., Graf, T.L., 1984- Rare earth elements in igneous rocks of the continental crust: predominantly basic and ultra basic rocks. Im: Henderson, P., (ED.), rare earth elements Geochemistry, Elsevier, Amsterdam, PP.237-247.
Fitton, J.G., James, D., Leeman, W.P., 1991- Basic magmatism associated with Late Cenozoic ectension in the western United States: compositional
Glenn, A.G.,2004- the influence of melt structure on trace element partitioning near the peridotite solidus .Contrib Mineral petrol.147:511-527
Handerson, P., 1989- Rare erath element geochemistry. Third edition, Elsevier. 510p.
Yan, J., Chen, J. F., Xu, X. S., 2008- Geochemistry of Cretaceous mafic rocks from the Lower Yangtze region, eastern China: Characteristics and evolution of the lithospheric mantle, Journal of Asian Earth Sciences 33 177–193.
Rudnic, R.L., Gao, S., 2004- Composition of the continental crust. In: Rudnic, R.L. (Ed.), Treatise on Geochemistry, The Crust. Elsevier Pergamon.
Wilson, M., 1989- Igneous petrogenesis a global tectonic approach, unwin hymen, London, 466 pp.
