دیزباد؛ روستایی بدون بی‌سواد/ اهالی دغدغه محیط‌ زیست دارند

«دیزباد وطن ماست»- خبرگزاری ایبنا اخیرا طی مطلبی با عنوان «دیزباد؛ روستایی بدون بی‌سواد/ اهالی دغدغه محیط‌ زیست دارند» به روستای دیزباد پرداخته است. با هم  این گزارش خواندنی را می خوانیم. 

مردم روستای دیزباد بالا در استان خراسان‌ رضوی از سال 1312 هجری شمسی با ایجاد مدرسه توانستند ضمن ریشه‌کنی بی‌سوادی در این روستا، غنای فرهنگی خاصی به تصمیم‌گیری‌هایشان نسبت به محیط زیست و منابع طبیعی در این منطقه داشته باشند.

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) در خراسان ‌رضوی، روستای دیزباد بالا از توابع بخش مرکزی شهرستان زبرخان در 85 کیلومتری شهر مشهد بر روی دامنه‌های جنوبی رشته کوه بینالود و به صورت پلکانی و در امتداد شرقی- غربی استقرار یافته است. معماری روستا به صورت پلکانی و مشابه روستای ماسوله در استان گیلان است. وجود چشمه‌ساران، قنوات متعدد، باغ‌های سرسبز و خرم و آب و هوایی خنک و دلپذیر باعث شده تا به عنوان یکی از روستاهای هدف گردشگری نیشابور در شرق، در فصول مختلف، میزبان جمع کثیری از طبیعت‌گردان باشد. اما شهرت این روستا صرفا به واسطه طبیعت زیبا و مناظر بکر آن نیست؛ بلکه به سبب این است که 88 سال پیش و از سال 1312 هجری شمسی این روستا مدرسه داشته و حالا سال‌هاست که به عنوان روستای بی‌سواد کشور مطرح شده است و تنها روستایی است که صددرصد مردمش با سوادند.

 مهندس محمود کُردی که بازنشسته وزارت جهاد کشاورزی است و 8 سال گذشته را در کسوت رئیس شورای اسلامی روستای دیزباد بالا در خدمت به هم دیارانش سپری کرده، در گفتگو با خبرنگار ایبنا می‌گوید: پس از آنکه تلاش اهالی برای متقاعدکردن آموزش و پرورش وقت، جهت ایجاد مدرسه دولتی در دیزباد به نتیجه نرسید، مردم آستین همت بالا زدند و علیرغم وجود مشکلات مالی، کمبودها و عدم دسترسی به امکانات، اقدام به ساخت مدرسه می‌کنند و در تاریخ 22 دی ماه سال 1318 با به کار گرفتن یک معلم به صورت مقیم، متعهد می‌شوند که مخارج مدرسه، توسعه ساختمان و حقوق معلم را خودشان پرداخت کنند و این گونه می‌شود که اولین دبستان غیرانتفاعی روستایی ایران در دیزباد بالا تاسیس می‌گردد.

 وی با اشاره به نامگذاری این روز تاریخی در تقویم روستا اضافه می‌کند: ما در شورای مشورتی روستا این روز را به نام روز محلی «طلیعه خردورزی» نامگذاری کرده‌ایم تا یاد و خاطره نیک اندیشی نیاکان این دیار برای همیشه در یاد زمان باقی بماند.

 رئیس شورای اسلامی و موسس شورای مشورتی روستای دیزباد بالا در خصوص اولین مدرسه تاریخی روستای دیزباد می‌گوید: این مدرسه چند سال پس از تاسیس به دولت واگذار شد و ساختمان مدرسه، کادر اداری، تعداد معلمان و دانش‌آموزان به تدریج افزایش یافت تا آنجا که مقطع دبیرستان نیز در آن دائر گردید و روستاهای مجاور نیز کودکان خود را برای تحصیل به دیزباد می‌فرستادند تا آنکه تعداد دانش‌آموزان این مدرسه در روزهای اوج خود در سال 1354 به بیش از 500 نفر رسید.

سوادآموزی؛ صبح‌ها، کودکان، شب‌ها، والدین

کٌردی همچنین بیان ‌کرد: در زمان تاسیس مدرسه دیزباد، تعداد بزرگسالان دیزبادی بی‌بهره از نعمت سواد کم نبود و یکی از افتخارات این مدرسه آن است که صبح‌ها به کودکان و شب‌ها به والدینشان سواد می‌آموختند تا آنکه در سال 1350 بی‌سوادی در دیزباد ریشه کن شد و روزنامه کیهان در 24 مرداد 1351 خبری با این تیتر منتشر کرد: «دیزباد: اولین روستای بدون بیسواد ایران». 

 وی با بیان اینکه علاقه به تحصیل هم‌اکنون هم در دل مردم این دیار نهفته است، بیان می‌کند: بسیاری از دانش آموزان مدرسه دیزباد پس از طی مراحل تحصیل به آموزگاری روی آوردند و در مدرسه دیزباد به تعلیم دانش آموزان پرداختند، علاقه به تحصیل امروز هم در این روستا ادامه دارد؛ چنانکه 250 معلم بازنشسته در دیزباد بالا وجود دارند و این روستا دانش‌آموختگان بسیاری دردانشگاه‌های معتبرجهانی دارد که چراغ علم را در این سرزمین همواره روشن نگاه داشته‌اند.

 رئیس شورای مشورتی روستای دیزباد بالا با اشاره به المان روستای دیزباد می‌گوید: اگرچه امروز از ساختمان آن مدرسه پرافتخار فقط قطعه زمینی به یادگار مانده است؛ اما در یادمان خردورزی نیک اندیشان این دیار، نمادی در مقابل روستا بنا کردیم که پایه‌ آن نشان ژن وراثت، برج کبوتر به نشانه‌ی علاقه دیزبادی‌ها به محیط زیست و در رأس آن برشی از قلم، در احترام به مقام علم و دانش است تا به هر بیننده ای این پیام را برساند که علاقه به دانش اندوزی و احترام به محیط زیست در نهاد هر دیزبادی است.

استفاده از خرد جمعی در تصمیمات روستا

علیرضا میرشاهی عضو شورای مشورتی روستا (رئیس فعلی شورای اسلامی دیزباد)، یکی از دانش‌آموختگان مدرسه دیزباد و حالا استاد بازنشسته دانشگاه هم در گفتگو با خبرنگار ایبنا می‌گوید: اگرچه مشورت کردن در تصمیماتی که به زندگی اهالی مربوط می‌شود، از گذشته در دیزباد رایج بوده؛ اما شورای مشورتی روستا با تشکیل شورای مشورتی از سال 1392 و دعوت از بزرگان هر فامیلی، استفاده از خرد جمعی در تصمیم گیری را رسمیت بخشیده است.

 وی افزود: از آنجا که شورای روستا یک پارلمان کوچک محلی است که قوانین آن پس از انطباق با قوانین کشوری برای همه افراد لازم الاجرا است، لذا استفاده از اندیشه معتمدین روستا و دریافت نظرات ایشان، وفاق و همدلی و پایبندی به قانون را در میان اهالی با استقبال و رونق بیشتری توام می‌کند و مشارکت مردمی -که یک اصل مهم در توسعه است- را افزایش می‌دهد.

فعالیت‌های زیست محیطی نشان از فرهنگ مردم روستاست

حسین خافی مدیر روابط عمومی شورای اسلامی روستای دیزباد بالا هم در گفتگو با خبرنگار ایبنا می‌گوید: رزق و روزی مردم روستا به آب و خاک و منابع طبیعی و محیط زیست وابسته است و تداوم حیات و معیشت در گروی صیانت از این موهبت‌های خداوندی است.

 وی افزود: دیزبادی‌ها با استفاده از دانش بومی و تجارب پیشینیان و تداوم راه گذشتگان در کسب علم، به خوبی دریافته اند که حفظ آب در گروی حفظ و تقویت پوشش گیاهی منطقه است؛ پس  طی 40 سال گذشته تعداد گله های خود را از 22 گله به 1 گله تقلیل داده اند تا هم تعادل مرتع و دام را رعایت کنند و هم به پایداری منابع آبی قنوات و چشمه‌های خود کمک نمایند که نتیجه آن، حفظ فعالیت کشاورزی به عنوان شغل اصلی اهالی است.

 مدیر روابط عمومی شورای مشورتی روستای دیزباد بالا ادامه می دهد: انجام دو فعالیت مشترک با دفتر تسهیلات کوچک برنامه عمران سازمان ملل متحد از دیگر افتخارات مردم دیزباد است.

 خافی با بیان اینکه تمام فعالیت‌های زیست‌محیطی روستاییان دیزباد برگرفته از فرهنگ و دانش آنهاست، بیان می‌کند: معتقدم آنچه دیزباد را از سایر روستاها متمایز کرده و اسباب توفیقات متعدد را فراهم آورده، تعلق خاطر اهالی دیزباد به کسب علم، اطلاع از دانش روزآمد و توجه به دانش بومی به عنوان دستاوردی برآمده از تجربه است. 

معرفی دیزباد در کانال های تلگرامی

«دیزباد وطن ماست»- توسعه ارتباطات در چند سال اخیر باعث شد که دیزباد بیش از پیش در فضاهای مختلف به اطلاع مردم رسانیده شود. 

کانال اجتماع مشهد در پیامی به روستای دیزباد پرداخت. به گزارش دیزباد وطن ماست، در این پیام آمده است: روستای دیزباد از توابع شهرستان نیشابور، پس از ماسوله گیلان، زیباترین روستای پلکانی ایران است و گفته می‌شود باسوادترین روستای ایران است.

دیزباد روستایی است که مردم آن ۱۰۰ درصد باسواد هستند. نخستین مدرسه روستای دیزباد در سال ۱۳۱۲ تأسیس شد و ناصرخسرو نام داشت. این روستا توانسته است نخبگانی را به جامعه تحویل دهد که موجب مباهات همه روستاییان شده و در سال ۱۳۴۸ به‌عنوان یکی از معدود روستاهای با ۱۰۰ درصد باسواد جهان در یونسکو به ثبت رسیده است./قدس

@Ejtemaeemashhad

دیزباد؛ روستایی در مسیر باد

«دیزباد وطن ماست»- روزنامه خراسان رضوی دیزباد را به عنوان یکی از مقاصد گردشگری معرفی کرد.

به گزارش این نشریه در دیزباد وطن ماست توجه فرمایید:در این پاییز زیبا، فرصتی خوب فراهم است برای زدن به جاده و به تماشا نشستن تغییرات طبیعت. اگر این آخر هفته هوس دارید که دل بکنید از رخوت خانه، پیشنهاد می‌کنیم سمتِ روستای دیزباد نیشابور بروید که پُر است از شگفتی.

یک روستای باسواد در دل کوه

دیزباد پر از توربین‌های بادی است که وقتی به چند کیلومتری آن می‌رسید، تغییر ناگهانی دما را به خوبی حس می‌کنید و خنکای ناشی از آب و هوای مطبوع آن، حال و هوای روح و جسم‌تان را عوض می‌کند. روستای دیزباد بالا در 75 کیلومتری مشهد به سمت نیشابور واقع شده است، روستایی پلکانی با آداب و رسوم خاص و مردمانی مهمان نواز که حتی به عنوان یکی از باسوادترین روستاهای دنیا در یونسکو ثبت شده است.

 روستای آسیاب‌های آبی

به گفته اهالی، گویا در قرن سوم هجری، دیزباد را به عنوان قصرالریح می‌شناختند. بعد از آن هم، این روستا به چهل اشکوب و کمی بعدتر هم به دیزباد تغییر نام داد. اما مهم‌ترین عنوانی که این روستا در تاریخ چندین ساله‌ خود یدک می‌کشد روستای آسیاب‌های آبی است که در زمان حمله مغول‌ها به این نام شهرت یافت.

قدیمی‌ها برایتان خواهند گفت که در زمان حمله مغول‌ها به نیشابور، دیزباد یکی از روستاهایی بود که از این بلای خانمانسوز در امان ماند. به همین علت در مدت زمان کمی، به مرکز آسیاب گندم‌های منطقه تبدیل شد و مردم از شهرها و روستاهای مختلف به این جا می‌آمدند تا گندمشان را آسیاب کنند. اما یک روایت جالب دیگر از این روستا، مربوط به حدود ۶۰ سال قبل است. می‌گویند که در آن دوره که شب‌ها بیشتر روستاها غرق در تاریکی بود، دیزبادیان فانوس‌هایی را در معابر آویز کرده بودند تا ستارگان تنها روشنی دهنده نباشند و در فاصله زمانی اندکی اولین شبکه برق خصوصی روستا افتتاح شد. شغل اکثر مردم دیزباد باغداری است، نگاه باغداران دیزبادی به منابع تولید نگاهی نسبتا علمی است . جالب است بدانید هنوز هم بیشتر دیزبادی‌ها شغل آبا و اجدادی‌شان یعنی باغداری را ادامه می‌دهند.

رقص رنگ در شکوه پاییزی

دیزباد یکی از معروف‌ترین روستاهای پلکانی در ایران است با این تفاوت که پوشش جنگلی روستای دیزباد مثل ماسوله انبوه و سرسبز نیست. در فصل بهار انواع گل‌ها و گیاهان دارویی مانند شاه تره، خاکشیر، گل ختمی، پرسیاوشان و... در ارتفاعات می‌روید و چشم‌انداز زیبایی در روستا ایجاد می‌کند. هرچند این سرسبزی و طراوت بیشتر در فصل بهار و تابستان دیده می‌شود اما همین موضوع باعث شده تا آب و هوای روستا در این دو فصل از سال، معتدل و بسیار دلپذیر و مطبوع باشد. اما شکوه پاییزی این روستا چیز دیگری است. آن قدر رنگ ریخته به تن طبیعت که شگفت زده خواهید شد.

همراه خودمان چی ببریم؟

همراه خود حتما لباس گرم داشته باشید. این حوالی هوا سرد است و در این روستا به واسطه توربین‌ها سردتر. اگر حال و هوای کوهنوردی دارید که حتما تجهیزات ویژه آن را همراه ببرید. کفش کوهنوردی از همه مهم‌تر است.

اما مهم‌تر از همه این‌ها یک دوربین عکاسی است که می‌تواند طبیعت زیبای این منطقه و جاذبه‌های آن را ثبت و ضبط کند.

آباد مثل دیزباد؛ گزارش روزنامه جام جم در مورد وطن ما

«دیزباد وطن ماست»- گزارش جام‌جم از روستایی که با ترویج کشاورزی ارگانیک، محیط‌زیست را زنده نگه داشته است با عنوان «آبـــاد مثــل دیزبـــــاد» منتشر شد.

به گزارش دیزباد وطن ماست، در این گزارش آمده است: اگر از نیشابور به سمت مشهد ‌بروید و پس از پشت سر گذاشتن 80کیلومتر وارد راه فرعی سمت شمال جاده شوید. در این مسیر کوهستانی، مسحور سرسبزی مراتع رشته‌کوه بینالود خواهید شد و چنانچه راه را تا انتها دنبال کنید به منطقه‌ای می‌رسید پوشیده از انبوه درختان که به حکم پادشاه فصل‌ها، برگ‌هایشان به رنگ زرد و نارنجی و قرمز درآمده و جلوه زیبایی را به طبیعت آن بخشیده است. میان این درختان، روستایی قرار دارد که خانه‌های آن همچون ماسوله، به صورت پلکانی روی هم قرار گرفته‌اند. نام این روستا دیزباد بالاست.

ابتدای جاده اصلی روستا، تصویر پیرمرد و پیرزنی روستایی به چشم می‌خورد که با لبخندی گرم ورود شما را به دیزباد بالا خوشامد می‌گویند. جاده را که ادامه ‌‌دهید نگاهتان به تصویر پیرمردی می‌افتد که دعای خیرش را نثار همه مهمانان دیزباد می‌کند و در تابلوی بعدی، پیرمردی‌ را می‌بینید که به شما هشدارهای محیط‌زیستی می‌دهد و می‌گوید: مبادا شکار، مبادا تبر بر درخت و بهار، محیط و زمین را نکو پاک دار.

وقتی با یکی از اهالی دیزباد بالا درباره فلسفه تابلوهای ابتدایی مسیر صحبت می‌کنیم می‌گوید دیزبادی‌ها دغدغه اصلی‌شان حفظ منابع طبیعی و محیط‌زیست است و اگر کسی بخواهد نگاه چپ به محیط پاک روستا بیندازد، کلاهمان توی هم خواهد رفت. او تاکید می‌کند مردمان این دیار می‌خواهند با مراقبت از آب، مراتع و دیگر مواهب خدادادی، به‌جای یک روستای خشک و مخروبه، دیزبادی آباد و پرآب را به نسل‌های آینده تحویل دهند.

دژباد یا تیزباد

دیزباد بالا روستایی پلکانی و از توابع بخش زبرخان شهرستان نیشابور است که در ارتفاع حدود 2000 متری از سطح دریا قرار دارد. ابرهای آسمان این منطقه، سالانه بیش از 360 میلی‌متر می‌بارند و از این جهت، دیزباد بالا سومین نقطه پرباران شمال‌شرقی ایران است.

جمعیت دیزباد شناور است، به گونه‌ای که در تابستان، همه 2000 نفر اهالی به روستا می‌آیند تا هم از هوای معتدلش لذت ببرند و هم محصولات باغاتشان را برداشت کنند، اما از ماه آبان به بعد، بیشتر دیزبادی‌ها از سرمای سخت منطقه بینالود به مشهد و نیشابور پناه می‌برند و کمتر از 200 نفر در روستا باقی می‌مانند. البته زهرا کردی، دهیار دیزباد بالا به جام‌جم می‌گوید مردم با اجابت درخواست او مبنی بر اعلام دیزباد به‌عنوان سکونتگاه اصلی‌شان در سرشماری سال 95 توانستند آمار جمعیت این روستا را به 910 نفر برسانند.

اراضی منطقه مسکونی و باغات دیزباد تمام شیب‌دار است و به جرات می‌توان گفت در این منطقه به هیچ وجه زمین مسطحی به مساحت 500 مترمربع یافت نمی‌شود. این روستا در میانه محدوده بادخیزی قرار گرفته که از شریف‌آباد تا بینالود کشیده می‌شود و در تمام طول سال باد شدیدی در این منطقه می‌وزد. برخی اهالی دیزباد هم اعتقاد دارند نام این روستا برگرفته از همین بادهای شدید است و در واقع، واژه دیزباد تغییریافته دژباد یا تیزباد است.

تفکیک زباله از روستا

دیزباد بالا با داشتن مراتعی سرسبز، باغ‌هایی انبوه و بافتی پلکانی توجه گردشگران زیادی را به خود جلب می‌کند. در کنار طبیعت زیبای این روستا، تمیزی محیط آن هم برای بازدیدکنندگانش خیره‌کننده است. در این روستا نه‌تنها هیچ‌یک از اهالی، زباله‌ای بر زمین نمی‌ریزد، بلکه مردم خودشان محیط روستا را تمیز می‌کنند و در زمانه‌ای که کمتر کسی در ایران به تفکیک زباله اهمیت می‌دهد، دیزبادی‌ها به صورت خودجوش زباله‌های خود را تفکیک می‌کنند.

حامیان محیط‌زیست در مشهد و نیشابور هم که چنین رفتار شایسته‌ای را از سوی مردم دیزباد مشاهده کرده‌اند، همه ساله در ایام نوروز که گردشگران زیادی به این منطقه سفر می‌کنند، برای تمیز کردن زباله‌هایی که بعضی گردشگران بی‌ملاحظه تولید می‌کنند، به یاری اهالی دیزباد می‌آیند؛ چراکه به گفته دهیار روستا،‌ با وجود نصب بنرهای هشداردهنده فراوان و البته فراهم شدن سطل‌های مکانیزه و سرویس‌های بهداشتی متعدد با کمک‌هزینه‌های مردمی، بازهم افرادی پیدا می‌شوند که به محیط پاک این روستا بی‌توجه هستند و آن را آلوده می‌کنند.

سم و کود شیمیایی ممنوع

شغل اصلی دیزبادی‌ها باغداری است و در این عرصه بسیار هم موفق بوده‌اند. مردم دیزباد توانسته‌اند با بهره‌گیری از خاک حاصلخیز و چشمه‌های پرآب اطراف روستا و البته رعایت اصول علمی، میوه‌هایی مرغوب و ارگانیک تولید کنند. مهم‌ترین میوه باغ‌های دیزباد گیلاس است و پس از درخت گیلاس، درختان سیب، آلبالو، زردآلو و هلو هم به وفور در این روستا یافت می‌شود.

تولید محصولات ارگانیک میان باغداران دیزباد بسیار حائزاهمیت است. از این جهت دیزبادی‌ها کمتر از کودها و سموم شیمیایی استفاده می‌کنند. البته محمود کردی، رئیس شورای اسلامی روستا به جام‌جم می‌گوید اصولا میزان آفات در مناطق سردسیر بسیار کمتر از مناطق گرمسیر است، بنابراین باغداران دیزباد کمتر به سمپاشی نیاز پیدا می‌کنند. او توضیح می‌دهد اگر هم در برخی مناطق آفتی مشاهده شود، همه دیزبادی‌ها به صورت هماهنگ و در زمان کوتاهی سمپاشی می‌کنند تا آفت، فرصت حرکت از باغی به باغ دیگر نداشته باشد و مردم مجبور به سمپاشی مجدد نشوند. کردی همچنین تاکید می‌کند اهالی دیزباد برای افزایش کیفیت محصولاتشان، صرفا در فصل بهار و آن هم به میزان اندک، از کودهای شیمیایی استفاده می‌کنند و اغلب، کودهای حیوانی را پای درختان خود می‌ریزند.

در کنار اینها، مردم دیزباد از آب موجود در چشمه‌ها و قنات‌ها نیز به صورت بهینه استفاده می‌کنند و با ایجاد استخرهای سیمانی، سیستم لوله‌کشی و آبیاری مکانیزه تلاش می‌کنند از تبخیر یا هدر رفتن آب جلوگیری کنند. آبیاری مکانیزه و تقسیم‌بندی دقیق آب برای هر درخت به صورت جداگانه هم باعث می‌شود وقت و انرژی کمتری از باغداران دیزبادی هنگام آبیاری درختان تلف شود و هم موجب بهره‌برداری حداکثری درختان از آب می‌شود.

یگان مردمی برای حفظ محیط زیست

گیاهان دارویی کوه‌های اطراف دیزباد، یکی از سرمایه‌های اصلی مردم این روستاست؛ گیاهانی مانند آویشن، تره کوهی، ریواس و کاکوتی که بعضی از آنها به صورت فصلی و بعضی هم به صورت دائمی می‌رویند، اما متاسفانه بی‌مبالاتی برخی مردم در کندن بوته‌های این گیاهان و البته هجوم سودجویان بی‌شمار برای بهره‌برداری تجاری از آنها، سبب شده حجم بوته‌های گیاهان دارویی در این روستا بسیار کمتر از گذشته شود. به همین دلیل مسئولان سازمان محیط‌ریست در سال 92، دیزباد را به‌عنوان بخشی از منطقه حفاظت‌شده بینالود اعلام و بوته‌کنی، قطع درختان جنگلی و شکار را در این روستا ممنوع کردند.

پس از این اعلام، اهالی دیزباد با مشارکت یکدیگر، یگان حفاظت مردمی را برای حفظ محیط‌زیست و منابع طبیعی روستا تشکیل داده و وظیفه حفظ گیاهان دارویی باقیمانده در کوه‌های اطراف روستا را به آن محول کردند. از آن پس، دیگر کسی اجازه ندارد بوته این گیاهان را ریشه‌کن کند و صرفا به کسانی که برای مصرف شخصی به داروهای گیاهی نیاز دارند، اجازه داده می‌شود به روشی اصولی ساقه این گیاهان را بچینند.

جلوگیری از شکار و حفظ گونه‌های جانوری نیز از دیگر مسئولیت‌های یگان حفاظت مردمی است. محمود کردی در این باره می‌گوید: متاسفانه در طول سالیان گذشته، دیزباد تبدیل به شکارگاه غیر دیزبادی‌ها شده بود و روزی نبود که صدای تفنگ در این منطقه شنیده نشود. این امر باعث می‌شد دیگر حتی یک بز کوهی در دیزباد دیده نشود و کبک و دیگر پرندگان نیز در حال نابودی بودند. اما با تشکیل یگان حفاظت مردمی، ورق برگشت و امروز دیگر کسی در دیزباد اجازه شکار ندارد. البته خود اهالی روستا هم در این زمینه تعامل خوبی با نیروهای یگان حفاظت دارند و هر کجا صدای تفنگی بشنوند، بلافاصله موضوع را به آنها گزارش می‌دهند.

دیزباد، مالک اولین شبکه برق خصوصی ایران

حدود 60 سال پیش و در حالی که هنوز بسیاری از روستاهای ایران از نعمت برق بی‌بهره بودند، اهالی دیزباد به صورت خودجوش به فکر راه‌اندازی شبکه برق روستا افتادند. دیزبادی‌های آن دوران ابتدا مولد برقی خریدند که با زغال سنگ کار می‌کرد و سپس دانش‌آموزان مستعد و معلم روستا را به کار گرفتند تا با سیم‌کشی دقیق، برق را به همه مناطق روستا برسانند و تمام خانه‌ها و کوچه و پس‌کوچه‌های روستا را روشن کنند. جالب این که سوخت این مولد از آن زمان تا امروز کاملا با همیاری مردم تامین می‌شود و دولت‌های گوناگون هم با مشاهده شبکه برق این روستا که شاید بتوان آن را اولین شبکه برق خصوصی کشور نامید، هیچ‌گاه کوچک‌ترین تلاشی برای اتصال دیزباد به شبکه برق سراسری نکرده‌اند. تنها تغییری هم که در طول این سال‌ها در شبکه برق روستا اتفاق افتاده، جابه‌جایی مولد برق زغال سنگی قدیمی با یک موتور برق بنزینی جدید است.

بنابراین برق از قدیم و با همت خود مردم در دیزباد جریان پیدا کرده، اما متاسفانه این روستا هنوز به شبکه گاز شهری متصل نشده است. محمود کردی، رئیس شورای اسلامی دیزباد بالا در‌این‌باره می‌گوید: مسئولان در دولت‌های مختلف همواره جمعیت پایین دیزباد را بهانه می‌کنند و می‌گویند گازکشی برای این روستا توجیه اقتصادی ندارد، اما به اعتقاد من، علت اصلی گازکشی نشدن دیزباد، مسیر کوهستانی و صعب‌العبور آن است، چراکه خط لوله گاز سال‌هاست به برخی روستاهای اطراف دیزباد که جمعیت پایین‌تری دارند، رسیده است.

به گفته او، وقتی مردم روستا با بهانه‌گیری‌های مسئولان دولتی مواجه شدند، تصمیم گرفتند با مشارکت یکدیگر، بخشی از هزینه گازرسانی را تامین و مشکل نداشتن توجیه اقتصادی را برای دولت حل کنند؛ بنابراین جمعی از اهالی دیزباد سال گذشته با هماهنگی کارشناسان اداره مهندسی شرکت گاز و با اخذ مجوز از اداره منابع طبیعی استان، خط لوله‌ای به طول 5/5 کیلومتر از دیزباد تا روستای قاسم‌آباد کشیدند و منتظر مساعدت مسئولان شرکت گاز خراسان رضوی هستند تا در ماه‌های آینده دیزباد به شبکه گاز سراسری وصل شود.

در کنار گاز و برق، آب مصرفی منازل دیزباد هم با همت خود مردم روستا تامین شده و دیزبادی‌ها از سال‌ها پیش، آب قابل شرب دو چشمه اصلی روستا را با لوله‌کشی به خانه‌های خود رسانده‌اند. البته مشارکت‌های مردمی اهالی دیزباد به این موارد محدود نمی‌شود و بنا بر ادعای کردی، هزینه نصب آنتن تلویزیون دیجیتال، آنتن تلفن همراه و خدمات اینترنت پرسرعت در این روستا از محل درآمدهای مردمی شورای اسلامی دیزباد تامین شده و به این دلیل می‌توان گفت تقریبا همه زیرساخت‌های موجود در دیزباد بالا، با همدلی و همراهی اهالی آن فراهم شده است.

دیزباد بی‌سواد ندارد

همکاری گروهی اهالی دیزباد در تامین امکانات مورد نیاز روستا، سابقه‌ای چند ساله دارد. قدیمی‌ترین نمونه آن به سال 1312 و زمانی بازمی‌گردد که اجداد دیزبادی‌های امروز تصمیم گرفتند مانند شهرهای بزرگ ایران در روستایشان مدرسه داشته باشند. مردم دیزباد در آن زمان نامه‌ای به مسئولان وقت آموزش و پرورش استان نوشتند و از آنها تقاضا کردند مدرسه‌ای در روستایشان تاسیس کنند، اما مسئولان وقت به دلیل صرف نکردن بودجه ساخت مدرسه و پرداخت حقوق و هزینه رفت‌وآمد معلم برای یک روستای کوچک، از این کار سر باز زدند؛ بنابراین مردم دیزباد ابتدا با مشارکت یکدیگر ساختمان مدرسه را ساختند و سپس مجدد نامه‌ای به آموزش و پرورش نوشته و تاکید کردندتمام هزینه‌های معلم را هم قبول خواهند کرد و از آنها خواستند فقط یک معلم برای فرزندانشان بفرستند و به این ترتیب، اولین مدرسه دیزباد به صورتی کاملا مردمی و غیرانتفاعی آغاز به کار کرد.

بنابراین مردم دیزباد از زمان‌های دور به تحصیل کردن بسیار اهمیت می‌دادند تا جایی که در سال 1351 دیگر هیچ بی‌سوادی در روستا باقی نمی‌ماند و تمامی دیزبادی‌ها، زن، مرد، دختر و پسر تا پایان دوره ابتدایی تحصیل می‌کنند. البته اینها را رئیس شورای روستا می‌گوید‌ و ادامه می‌دهد: در آن زمان افرادی از سازمان یونسکو برای ثبت این موضوع به دیزباد آمدند و حتی روزنامه‌های سراسری وقت ایران هم با شگفتی از این اتفاق یاد کردند.

احیای مرتع با کنترل دام

قرق کوه‌های مجاور دیزباد بالا و استقرار یگان حفاظت مردمی در این روستا، منافع متعددی برای آن داشته است. یکی از مهم ترین آنها حفظ مراتع و پوشش گیاهی کوه‌های اطراف دیزباد است. حسین خافی، مسئول روابط عمومی شورای اسلامی روستا در این زمینه به جام‌جم می‌گوید: چرای بی‌رویه دام در کوه‌های اطراف دیزباد سبب می‌شد مراتع اطراف روستا از بین برود، اما ما در دیزباد تلاش کردیم اولا تعداد گله‌های خودمان را کاهش دهیم و از 18 گله به یک گله برسانیم و ثانیا با برپایی یگان حفاظت مردمی، به گله‌داران روستاهای مجاور اجازه نمی‌دهیم دام‌های خود را وارد مناطق حفاظت‌شده دیزباد کنند.

حفظ مراتع و پوشش گیاهی کوه‌های اطراف روستا منجر به افزایش ضریب نفوذ آب در دل خاک شده است. در واقع، حفظ پوشش گیاهی باعث می‌شود آب باران به ‌جای این که به صورت سیل جاری شود و از دست برود، به درون زمین نفوذ کند تا در طول تابستان، آب کافی در قنات‌ها و چشمه‌های پایین دست موجود باشد. به گفته خافی، احیای مراتع در دیزباد باعث شد با وجود کاهش صد میلی‌متری میزان بارندگی در سال زراعی گذشته، در سراسر تابستان امسال آب کافی در قنات‌ها موجود باشد و باغداران دیزبادی از این لحاظ با مشکلی مواجه نشوند.

از دیگر طرح‌های اجرا شده برای حفظ منابع طبیعی و احیای مراتع در دیزباد، می‌توان به حذف کامل کشت دیم در این روستا اشاره کرد. محمود کردی، رئیس شورای روستا در این باره می‌گوید: در سال‌های گذشته که کشت دیم در کوه‌های اطراف دیزباد رونق داشت، چون خاک کوه‌ها بر اثر شخم‌زدن روان می‌شد، با کوچک‌ترین بارانی سیلاب شدیدی به راه می‌افتاد، که هم سبب تخریب بخش‌هایی از روستا می‌شد و هم میزان نفوذ آب را بشدت کم می‌کرد. اما وقتی دیم‌کاری را حذف و دام‌ها را کنترل کردیم، از تخریب روستا بر اثر سیل جلوگیری کرده وکاری کردیم که باغ‌های روستا هیچ‌گاه تشنه نمانند.

امنیت زیر سایه نگهبانان محلی

دیزباد بالا از نظر امنیتی نیز در وضع نسبتا مساعدی قرار دارد و به گفته اهالی آن، سرقت یا جرم‌های دیگر کمتر در این روستا اتفاق می‌افتد. رضا گنجعلی، یکی از اهالی دیزباد در این باره به جام‌جم می‌گوید: در زمستان‌های گذشته که دیزباد خلوت می‌شد و یگان حفاظت مردمی هم وجود نداشت، گاهی سارقان به اموال مردم دستبرد می‌زدند، اما از وقتی این یگان فعال شد و در کنار وظایف محیط‌زیستی‌اش، بار مسئولیت پاسداری از امنیت عمومی را نیز به دوش کشید، آمار وقوع جرم در روستا بسیار پایین آمد.

گنجعلی با بیان این که یگان حفاظت مردمی به نوعی نگهبان محلی روستاست که تمام هزینه‌هایش از سوی اهالی روستا تامین می‌شود، توضیح می‌دهد نیروهای این یگان از اول آذر تا پایان اسفند به صورت شبانه‌روزی و در دیگر ایام سال هم از ساعت 8 صبح تا 7 بعدازظهر در منطقه گشتزنی و با سارقان، شکارچیان و کسانی که به هر نحو به محیط‌زیست روستا صدمه می‌زنند، برخورد می‌کنند.

محمدحسین خودکار